โครงการวิจัย
ฤทธิ์ชีวภาพของสารสกัดหยาบจากพืชบางชนิดในวงศ์ Piperaceae ต่อการควบคุมปลวกใต้ดินสายพันธุ์ Coptotermes curvignathusในสวนยาง
Bioactivities of Crude Extracts of Some Species of Piperaceaeagainst Subterranean Termites, Coptotermes curvignathus (Isoptera: Rhinotermitidae) in Rubber Plantation
รายละเอียดโครงการ
| ปีงบประมาณ | 2560 |
| หน่วยงานเจ้าของโครงการ | |
| ลักษณะโครงการ | โครงการใหม่ |
| ประเภทโครงการ | โครงการเดี่ยว |
| ประเภทงานวิจัย | |
| วันที่เริ่มโครงการวิจัย (พ.ศ.) | 1 มกราคม 2559 |
| วันที่สิ้นสุดโครงการวิจัย (พ.ศ.) | 1 มกราคม 2561 |
| วันที่ได้รับทุนวิจัย (พ.ศ.) | 1 มกราคม 2559 |
| ประเภททุนวิจัย | งบประมาณแผ่นดิน |
| สถานะโครงการ | สิ้นสุดโครงการ(ส่งผลผลิตเรียบร้อยแล้ว) |
| เลขที่สัญญา | |
| เป็นโครงการวิจัยที่ใช้ในการจบการศึกษา | ไม่ใช่ |
| เป็นโครงการวิจัยรับใช้สังคม | ไม่ใช่ |
| บทคัดย่อโครงการ | ปลวกใต้ดินสายพันธุ์ Coptotermes curvignathus เป็นแมลงศัตรูสำคัญที่สร้างความเสียหายแก่ต้นยาง การใช้สารสกัดจากพืชเป็นทางเลือกที่มีประสิทธิภาพและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมในการควบคุมปลวกชนิดนี้ จึงสำรวจข้อมูลพื้นฐานการทำสวนยางและความเสียหายของสวนยางที่เกิดจากการทำลายของปลวก โดยวิธีสัมภาษณ์เกษตรกรในอำเภอถ้ำพรรณนา ทุ่งใหญ่ และนาบอน จังหวัดนครศรีธรรมราช พบว่า เกษตรกรส่วนใหญ่เป็นเจ้าของสวนยางประมาณ 1-20 ไร่ พันธุ์ยางที่นิยมปลูกได้แก่ RRIM 600 โดยยางมีอายุมากกว่า 20 ปี เกษตรกรส่วนใหญ่กรีดยางระบบสองวันเว้นวันและขายผลผลิตในรูปน้ำยางสด โดยมีรายได้เฉลี่ยต่อเดือน 5,000-15,000 บาท เกษตรกรทั้งสามอำเภอพบปลวกในสวนยาง ส่วนใหญ่พบปลวกบนต้นยางและไม่ใช้วิธีการใดๆกำจัดปลวก เกษตรกรบางส่วนใช้สารฆ่าแมลงและเชื้อราเมตาไรซียมกำจัดปลวก โดยสารฆ่าแมลงที่นิยมได้แก่ คาร์โบฟูแรนใช้ในรูปแบบฝังดิน และคาร์โบซัลแฟนใช้ในรูปแบบราดดิน ส่วนใหญ่ใช้สารฆ่าแมลงกำจัดปลวก 1-2 ครั้ง/ปี ส่วนการใช้เชื้อราเมตาไรเซียมนิยมใช้โดยหว่านลงดิน การศึกษาสารพฤกษเคมีของสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์ เอทิลอะซิเตต อะซิโตน และเอทา-นอลจากผลดีปลี เมล็ดพริกไทยดำ และใบชะพลู พบสารกลุ่มเทอร์พีนอยด์ ซาโปนิน และแอลคาลอยด์เป็นองค์ประกอบของสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์จากเมล็ดพริกไทยดำ สำหรับสารสกัดเอทิลอะซิเตต อะซิโตน และเอทานอลจากเมล็ดพริกไทยดำ พบสารในกลุ่มเทอร์พีนอยด์ ฟลาโวนอยด์ และซาโปนิน ส่วนสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์ เอทิลอะซิเตต อะซิโตน และเอทานอลจากผลดีปลี พบสาร 3 กลุ่ม ได้แก่ เทอร์พีนอยด์ ฟลาโวนอยด์และซาโปนิน ในขณะที่สารพฤกษเคมีที่เป็นองค์ประกอบของสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์และเอทานอลจากใบชะพลู ได้แก่กลุ่มฟลาโวนอยด์และซาโปนิน ส่วนสารสกัดเอทิลอะซิเตตพบเฉพาะสารกลุ่มซาโปนิน และไม่พบสารใดๆเป็นองค์ประกอบในสารสกัดอะซิโตน การศึกษาฤทธิ์ชีวภาพของสารสกัดทั้ง 12 ชนิดจากพืชสกุลพริกไทยความเข้มข้น 1% ที่มีต่อปลวก C. curvignathus ในห้องปฏิบัติการ พบว่า สารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์และเอทานอลจากผลดีปลี เมล็ดพริกไทยดำ และใบชะพลู มีพิษทางกินต่อปลวกสูงมากโดยมีค่าความเป็นพิษในช่วง 0.15-0.18% ที่เวลา 7 วัน รวมทั้งมีพิษทางการรมสูงมากเช่นกัน โดยมีค่าความเป็นพิษในช่วง 0.01-0.03% นอกจากนี้สารสกัดดังกล่าวยังสามารถไล่ปลวก C. curvignathus สูงมาก 78.75-89.38% ส่วนสารสกัดที่เหลือมีฤทธิ์ชีวภาพต่อปลวกปานกลาง ผลการคัดเลือกสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์ และเอทานอลจากผลดีปลี เมล็ดพริกไทยดำ และใบชะพลู นำมาทดสอบฤทธิ์ยับยั้งการสร้างท่อทางเดินของปลวก ประสิทธิภาพเป็นแนวป้องกันการเคลื่อนที่ของปลวก และประสิทธิภาพในการรักษาเนื้อไม้ที่เกิดจากการทำลายของปลวก C. curvignathus พบว่า สารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์จากเมล็ดพริกไทยดำมีฤทธิ์สูงสุดในการยับยั้งการเคลื่อนที่ของปลวก C. curvignathus ซึ่งปลวกเคลื่อนที่ได้ 0 และ 2.5 มิลลิเมตรที่เวลา 7 และ 14 วันหลังการทดสอบ ในขณะที่ปลวกในสิ่งทดลองชุดควบคุมสามารถเคลื่อนที่เต็มความยาวของท่อแก้ว 150 มิลลิเมตรที่เวลา 14 วัน สารสกัดเอทานอลจากผลดีปลีและเมล็ดพริกไทยดำ มีประสิทธิภาพสูงสุดในการเป็นแนวป้องกันการเคลื่อนที่ของปลวก ซึ่งพบปลวกในพื้นที่ที่เป็นแหล่งอาหารจำนวนเฉลี่ย 26.25% ในขณะที่สารสกัดปิโตรเลียมจากผลดีปลีมีประสิทธิภาพสูงสุดในการรักษาเนื้อไม้ โดยพบการตายของปลวก C. curvignathus 66.25% ที่เวลา 30 วันหลังการทดสอบ การทดสอบประสิทธิภาพสารสกัดที่คัดเลือก 4 ชนิดได้แก่ สารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์และเอทานอลจากผลดีปลีและเมล็ดพริกไทยดำ เปรียบเทียบกับสารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสเพื่อควบคุมปลวก C. curvignathus ในสวนยาง โดยประเมินผลจากจำนวนปลวกที่พบ การกินไม้ของปลวก และความเสียหายของไม้ที่เกิดจากการทำลายของปลวก ผลปรากฏว่า สารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสมีประสิทธิภาพสูงสุดในการควบคุมปลวกโดยไม่พบปลวกในกับดักตลอดระยะเวลาที่ทดสอบ ส่วนชุดควบคุมพบปลวกสูงสุด 16,329.00, 1,079.00, 2,236.00 และ 1,610.33 ตัว ที่เวลา 45, 90, 135 และ 180 วันหลังการทดสอบตามลำดับ นอกจากนี้ไม่พบความแตกต่างทางสถิติของจำนวนปลวกระหว่างสารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสกับสารสกัดทั้ง 4 ชนิด เมื่อพิจารณาการกินไม้ของปลวกพบว่า ปลวกในสิ่งทดลองที่ใช้สารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสมีการกินไม้ต่ำสุดเท่ากับ 7.94, 2.35, 1.06, 0.93% ที่เวลา 45, 90, 135 และ 180 วันหลังการทดสอบตามลำดับ ส่วนปลวกในสิ่งทดลองชุดควบคุมมีการกินไม้สูงสุดเท่ากับ 28.87, 3.60, 3.90 และ 6.28% ตามลำดับ โดยไม่พบความแตกต่างทางสถิติของการกินไม้ระหว่างสารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสกับสารสกัดทั้ง 4 ชนิด ผลการประเมินความเสียหายของไม้ปรากฏว่า สิ่งทดลองที่ใช้สารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสไม้อยู่ในสภาพดีไม่ถูกปลวกทำลายตลอดระยะเวลาที่ทดสอบ ส่วนสิ่งทดลองชุดควบคุมไม้ถูกทำลายสูงสุดโดยมีค่าคะแนนเฉลี่ย 7.48, 7.83, 6.47 และ 7.02 ที่เวลา 45, 90, 135 และ 180 วันตามลำดับ และไม่พบความแตกต่างทางสถิติของความเสียหายของไม้ระหว่างการใช้สารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสกับสารสกัดทั้ง 4 ชนิด การจัดฝึกอบรมเพื่อถ่ายทอดเทคโนโลยีเรื่องการควบคุมปลวกในสวนยางโดยใช้สารธรรมชาติจากพืชสู่เกษตรกรจำนวน 1 รุ่น พบว่ามีผู้เข้าร่วมอบรม 54 คน ส่วนใหญ่มีความพึงพอใจสูงมากต่อความรู้และประโยชน์ที่ได้รับ และมีความสนใจในการนำสารธรรมชาติจากพืชไปใช้ควบคุมปลวกในสวนยางผสมผสานกับการใช้สารฆ่าแมลง คำสำคัญ: ผลดีปลี, เมล็ดพริกไทยดำ, ใบชะพลู, ปลวกใต้ดินสายพันธุ์ C. curvignathus Abstract The subterranean termite, Coptotermes curvignathus, is one of the important pest, causing damage to rubber tree. Plant extracts have been considered as an alternative for effective and environmentally friendly termite control agents. The data of rubber production and damage of rubber plantation caused by termite were collected through interview from farmers in Tham Phannara, Thung Yai and Nabon Districs, Nakhon Si Thammarat Province. The study revealed that the majority of rubber farmers had their owned lands at 1-20 rais and used RRIM600 as a rubber variety. The rubber trees were mostly over 20 years. Regarding the tapping system used, the majority of rubber farmers employed 2d/3 (two days in tapping followed by one day of tapping rest in three days). They sold fresh latex and earned 5,000-15,000 baht/month. All the surveyed farmers reported that termites are general feeders which attack rubber trees. Majority of interviewed farmers did not use any type of method to control termites. The minority used insecticides 1-2 times/year and methirhizhium anisophiae to control termites. Carbofuran and carbosulfan were the most widely used In addition, metarhirhizhium anisophiae was applied by sowing in the soil to control termites. Petroleum ether, ethyl acetate, acetone and ethanol extracts of Piper nigrum seed, P. retrofractum fruit and P. sarmentosum leaf were screened for secondary constituents.The preliminary phytochemical analysis showed the presence of terpenoids, saponins and alkaloids in petroleum extract of P. nigrum seed. Ethyl acetate, acetone and ethanol extracts of P. nigrum seed contained terpenoids, flavonoids and saponins. Among 4 extracts of P.retrofractum fruit, terpenoids, flavonoids and saponins were found in all extracts. Petroleum ether and ethanol extracts of P. sarmentosum leaf contained flavonoids and saponins while saponins were observed in ethyl acetate extract. Antraquinones, terpenoids, flavonoids, saponins and alkaloids were absent in acetone extract of P. sarmentosum leaf. The 12 extracts of 3 Piper species were also evaluated for biological activities against Coptotermes curvignathus. Petroleum ether and ethanol extracts of Piper nigrum seed, P. retrofractum fruit and P. sarmentosum leaf showed strong feeding and fumigant activities against C. curvignathus at 7 d with LC50 of 0.15-0.18% and 0.01-0.03%, respectively. Moreover, they exhibited strong repellent activity with repellencies of 78.75-89.38%. The other extracts had moderate biological activities to the pest. These extracts were selected for further study to evaluate tunneling, soil barrier and wood protection activities. Petroleum ether extract of P.nigrum seed showed the strongest tunneling inhibition activity with distance tunneled of termites 0.00 and 2.5 millimetres at 7 and 14 days, respectively while termite in control were able to tunnel through the entire tube of 150.00 milimeters at 14 days. Ethanol extracts of P. refrofractum fruit and P.nigrum seed were the most effective as a barrier with surviving termites in protected site of 26.25% at 7 days. In addition, the strongest activity on wood protection was observed from petroleum ether extract of P. refrofractum fruit with mortality of C. curvignathus 66.25% at 30 days. The efficacy of 4 selected extracts, petroleum ether and ethanol extracts of P. refrofractum fruit and P.nigrum seed, was determined to control C. curvignathus in rubber plantations compared to chlopyrifos at 45, 90, 135 and 180 days by evaluation of number of termites in the traps, consumption of termite and visual rating of termite damage. Chlopyrifos was the most efficacy with no termites in the traps entire the experiments. On the other hand, the highest number of C. curvignathus were found in control with number of 16,392.00, 1,079.00, 2,236.00 and 1,610.33 at 45, 90, 135 and 180 days, respectively. Moreover, there were no significant differences in number of termites between chlorpyrifos and 4 extracts. Among 6 treatments, the lowest wood consuptiom of termites was found in chlopyrifos with 7.94, 2.35, 1.06 and 0.93% at 45, 90, 135 and 180 days, respectively, while the highest wood consuptiom of termites was found in control with 28.87, 3.60, 3.90, and 6.28%, respectively. In term of visual rating of termite damage, rubber woods in chlopyrifos were visually rates as 10 (no attack of termite) entire the experiment. On the other hand, termites in control showed moderate/severe attack rubber wood with visual rating 7.48, 7.83, 6.47 and 7.02 at 45, 90, 135 and 180 days, respectively, The control of termite in rubber plantation by natural products from plant was established for 54 farmers. The majority of attendance were highly interested in the transfer technology. Some farmers wanted to use natural products of medicinal plants which were easily available in local area integration with synthetic insecticides. Keywords: Piper retrofractum, Piper. nigrum, Piper sarmentosum, Coptotermes curvignathus ปลวกใต้ดินสายพันธุ์ Coptotermes curvignathus เป็นแมลงศัตรูสำคัญที่สร้างความเสียหายแก่ต้นยาง การใช้สารสกัดจากพืชเป็นทางเลือกที่มีประสิทธิภาพและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมในการควบคุมปลวกชนิดนี้ จึงสำรวจข้อมูลพื้นฐานการทำสวนยางและความเสียหายของสวนยางที่เกิดจากการทำลายของปลวก โดยวิธีสัมภาษณ์เกษตรกรในอำเภอถ้ำพรรณนา ทุ่งใหญ่ และนาบอน จังหวัดนครศรีธรรมราช พบว่า เกษตรกรส่วนใหญ่เป็นเจ้าของสวนยางประมาณ 1-20 ไร่ พันธุ์ยางที่นิยมปลูกได้แก่ RRIM 600 โดยยางมีอายุมากกว่า 20 ปี เกษตรกรส่วนใหญ่กรีดยางระบบสองวันเว้นวันและขายผลผลิตในรูปน้ำยางสด โดยมีรายได้เฉลี่ยต่อเดือน 5,000-15,000 บาท เกษตรกรทั้งสามอำเภอพบปลวกในสวนยาง ส่วนใหญ่พบปลวกบนต้นยางและไม่ใช้วิธีการใดๆกำจัดปลวก เกษตรกรบางส่วนใช้สารฆ่าแมลงและเชื้อราเมตาไรซียมกำจัดปลวก โดยสารฆ่าแมลงที่นิยมได้แก่ คาร์โบฟูแรนใช้ในรูปแบบฝังดิน และคาร์โบซัลแฟนใช้ในรูปแบบราดดิน ส่วนใหญ่ใช้สารฆ่าแมลงกำจัดปลวก 1-2 ครั้ง/ปี ส่วนการใช้เชื้อราเมตาไรเซียมนิยมใช้โดยหว่านลงดิน การศึกษาสารพฤกษเคมีของสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์ เอทิลอะซิเตต อะซิโตน และเอทา-นอลจากผลดีปลี เมล็ดพริกไทยดำ และใบชะพลู พบสารกลุ่มเทอร์พีนอยด์ ซาโปนิน และแอลคาลอยด์เป็นองค์ประกอบของสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์จากเมล็ดพริกไทยดำ สำหรับสารสกัดเอทิลอะซิเตต อะซิโตน และเอทานอลจากเมล็ดพริกไทยดำ พบสารในกลุ่มเทอร์พีนอยด์ ฟลาโวนอยด์ และซาโปนิน ส่วนสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์ เอทิลอะซิเตต อะซิโตน และเอทานอลจากผลดีปลี พบสาร 3 กลุ่ม ได้แก่ เทอร์พีนอยด์ ฟลาโวนอยด์และซาโปนิน ในขณะที่สารพฤกษเคมีที่เป็นองค์ประกอบของสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์และเอทานอลจากใบชะพลู ได้แก่กลุ่มฟลาโวนอยด์และซาโปนิน ส่วนสารสกัดเอทิลอะซิเตตพบเฉพาะสารกลุ่มซาโปนิน และไม่พบสารใดๆเป็นองค์ประกอบในสารสกัดอะซิโตน การศึกษาฤทธิ์ชีวภาพของสารสกัดทั้ง 12 ชนิดจากพืชสกุลพริกไทยความเข้มข้น 1% ที่มีต่อปลวก C. curvignathus ในห้องปฏิบัติการ พบว่า สารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์และเอทานอลจากผลดีปลี เมล็ดพริกไทยดำ และใบชะพลู มีพิษทางกินต่อปลวกสูงมากโดยมีค่าความเป็นพิษในช่วง 0.15-0.18% ที่เวลา 7 วัน รวมทั้งมีพิษทางการรมสูงมากเช่นกัน โดยมีค่าความเป็นพิษในช่วง 0.01-0.03% นอกจากนี้สารสกัดดังกล่าวยังสามารถไล่ปลวก C. curvignathus สูงมาก 78.75-89.38% ส่วนสารสกัดที่เหลือมีฤทธิ์ชีวภาพต่อปลวกปานกลาง ผลการคัดเลือกสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์ และเอทานอลจากผลดีปลี เมล็ดพริกไทยดำ และใบชะพลู นำมาทดสอบฤทธิ์ยับยั้งการสร้างท่อทางเดินของปลวก ประสิทธิภาพเป็นแนวป้องกันการเคลื่อนที่ของปลวก และประสิทธิภาพในการรักษาเนื้อไม้ที่เกิดจากการทำลายของปลวก C. curvignathus พบว่า สารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์จากเมล็ดพริกไทยดำมีฤทธิ์สูงสุดในการยับยั้งการเคลื่อนที่ของปลวก C. curvignathus ซึ่งปลวกเคลื่อนที่ได้ 0 และ 2.5 มิลลิเมตรที่เวลา 7 และ 14 วันหลังการทดสอบ ในขณะที่ปลวกในสิ่งทดลองชุดควบคุมสามารถเคลื่อนที่เต็มความยาวของท่อแก้ว 150 มิลลิเมตรที่เวลา 14 วัน สารสกัดเอทานอลจากผลดีปลีและเมล็ดพริกไทยดำ มีประสิทธิภาพสูงสุดในการเป็นแนวป้องกันการเคลื่อนที่ของปลวก ซึ่งพบปลวกในพื้นที่ที่เป็นแหล่งอาหารจำนวนเฉลี่ย 26.25% ในขณะที่สารสกัดปิโตรเลียมจากผลดีปลีมีประสิทธิภาพสูงสุดในการรักษาเนื้อไม้ โดยพบการตายของปลวก C. curvignathus 66.25% ที่เวลา 30 วันหลังการทดสอบ การทดสอบประสิทธิภาพสารสกัดที่คัดเลือก 4 ชนิดได้แก่ สารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์และเอทานอลจากผลดีปลีและเมล็ดพริกไทยดำ เปรียบเทียบกับสารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสเพื่อควบคุมปลวก C. curvignathus ในสวนยาง โดยประเมินผลจากจำนวนปลวกที่พบ การกินไม้ของปลวก และความเสียหายของไม้ที่เกิดจากการทำลายของปลวก ผลปรากฏว่า สารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสมีประสิทธิภาพสูงสุดในการควบคุมปลวกโดยไม่พบปลวกในกับดักตลอดระยะเวลาที่ทดสอบ ส่วนชุดควบคุมพบปลวกสูงสุด 16,329.00, 1,079.00, 2,236.00 และ 1,610.33 ตัว ที่เวลา 45, 90, 135 และ 180 วันหลังการทดสอบตามลำดับ นอกจากนี้ไม่พบความแตกต่างทางสถิติของจำนวนปลวกระหว่างสารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสกับสารสกัดทั้ง 4 ชนิด เมื่อพิจารณาการกินไม้ของปลวกพบว่า ปลวกในสิ่งทดลองที่ใช้สารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสมีการกินไม้ต่ำสุดเท่ากับ 7.94, 2.35, 1.06, 0.93% ที่เวลา 45, 90, 135 และ 180 วันหลังการทดสอบตามลำดับ ส่วนปลวกในสิ่งทดลองชุดควบคุมมีการกินไม้สูงสุดเท่ากับ 28.87, 3.60, 3.90 และ 6.28% ตามลำดับ โดยไม่พบความแตกต่างทางสถิติของการกินไม้ระหว่างสารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสกับสารสกัดทั้ง 4 ชนิด ผลการประเมินความเสียหายของไม้ปรากฏว่า สิ่งทดลองที่ใช้สารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสไม้อยู่ในสภาพดีไม่ถูกปลวกทำลายตลอดระยะเวลาที่ทดสอบ ส่วนสิ่งทดลองชุดควบคุมไม้ถูกทำลายสูงสุดโดยมีค่าคะแนนเฉลี่ย 7.48, 7.83, 6.47 และ 7.02 ที่เวลา 45, 90, 135 และ 180 วันตามลำดับ และไม่พบความแตกต่างทางสถิติของความเสียหายของไม้ระหว่างการใช้สารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสกับสารสกัดทั้ง 4 ชนิด การจัดฝึกอบรมเพื่อถ่ายทอดเทคโนโลยีเรื่องการควบคุมปลวกในสวนยางโดยใช้สารธรรมชาติจากพืชสู่เกษตรกรจำนวน 1 รุ่น พบว่ามีผู้เข้าร่วมอบรม 54 คน ส่วนใหญ่มีความพึงพอใจสูงมากต่อความรู้และประโยชน์ที่ได้รับ และมีความสนใจในการนำสารธรรมชาติจากพืชไปใช้ควบคุมปลวกในสวนยางผสมผสานกับการใช้สารฆ่าแมลง คำสำคัญ: ผลดีปลี, เมล็ดพริกไทยดำ, ใบชะพลู, ปลวกใต้ดินสายพันธุ์ C. curvignathus Abstract The subterranean termite, Coptotermes curvignathus, is one of the important pest, causing damage to rubber tree. Plant extracts have been considered as an alternative for effective and environmentally friendly termite control agents. The data of rubber production and damage of rubber plantation caused by termite were collected through interview from farmers in Tham Phannara, Thung Yai and Nabon Districs, Nakhon Si Thammarat Province. The study revealed that the majority of rubber farmers had their owned lands at 1-20 rais and used RRIM600 as a rubber variety. The rubber trees were mostly over 20 years. Regarding the tapping system used, the majority of rubber farmers employed 2d/3 (two days in tapping followed by one day of tapping rest in three days). They sold fresh latex and earned 5,000-15,000 baht/month. All the surveyed farmers reported that termites are general feeders which attack rubber trees. Majority of interviewed farmers did not use any type of method to control termites. The minority used insecticides 1-2 times/year and methirhizhium anisophiae to control termites. Carbofuran and carbosulfan were the most widely used In addition, metarhirhizhium anisophiae was applied by sowing in the soil to control termites. Petroleum ether, ethyl acetate, acetone and ethanol extracts of Piper nigrum seed, P. retrofractum fruit and P. sarmentosum leaf were screened for secondary constituents.The preliminary phytochemical analysis showed the presence of terpenoids, saponins and alkaloids in petroleum extract of P. nigrum seed. Ethyl acetate, acetone and ethanol extracts of P. nigrum seed contained terpenoids, flavonoids and saponins. Among 4 extracts of P.retrofractum fruit, terpenoids, flavonoids and saponins were found in all extracts. Petroleum ether and ethanol extracts of P. sarmentosum leaf contained flavonoids and saponins while saponins were observed in ethyl acetate extract. Antraquinones, terpenoids, flavonoids, saponins and alkaloids were absent in acetone extract of P. sarmentosum leaf. The 12 extracts of 3 Piper species were also evaluated for biological activities against Coptotermes curvignathus. Petroleum ether and ethanol extracts of Piper nigrum seed, P. retrofractum fruit and P. sarmentosum leaf showed strong feeding and fumigant activities against C. curvignathus at 7 d with LC50 of 0.15-0.18% and 0.01-0.03%, respectively. Moreover, they exhibited strong repellent activity with repellencies of 78.75-89.38%. The other extracts had moderate biological activities to the pest. These extracts were selected for further study to evaluate tunneling, soil barrier and wood protection activities. Petroleum ether extract of P.nigrum seed showed the strongest tunneling inhibition activity with distance tunneled of termites 0.00 and 2.5 millimetres at 7 and 14 days, respectively while termite in control were able to tunnel through the entire tube of 150.00 milimeters at 14 days. Ethanol extracts of P. refrofractum fruit and P.nigrum seed were the most effective as a barrier with surviving termites in protected site of 26.25% at 7 days. In addition, the strongest activity on wood protection was observed from petroleum ether extract of P. refrofractum fruit with mortality of C. curvignathus 66.25% at 30 days. The efficacy of 4 selected extracts, petroleum ether and ethanol extracts of P. refrofractum fruit and P.nigrum seed, was determined to control C. curvignathus in rubber plantations compared to chlopyrifos at 45, 90, 135 and 180 days by evaluation of number of termites in the traps, consumption of termite and visual rating of termite damage. Chlopyrifos was the most efficacy with no termites in the traps entire the experiments. On the other hand, the highest number of C. curvignathus were found in control with number of 16,392.00, 1,079.00, 2,236.00 and 1,610.33 at 45, 90, 135 and 180 days, respectively. Moreover, there were no significant differences in number of termites between chlorpyrifos and 4 extracts. Among 6 treatments, the lowest wood consuptiom of termites was found in chlopyrifos with 7.94, 2.35, 1.06 and 0.93% at 45, 90, 135 and 180 days, respectively, while the highest wood consuptiom of termites was found in control with 28.87, 3.60, 3.90, and 6.28%, respectively. In term of visual rating of termite damage, rubber woods in chlopyrifos were visually rates as 10 (no attack of termite) entire the experiment. On the other hand, termites in control showed moderate/severe attack rubber wood with visual rating 7.48, 7.83, 6.47 and 7.02 at 45, 90, 135 and 180 days, respectively, The control of termite in rubber plantation by natural products from plant was established for 54 farmers. The majority of attendance were highly interested in the transfer technology. Some farmers wanted to use natural products of medicinal plants which were easily available in local area integration with synthetic insecticides. Keywords: Piper retrofractum, Piper. nigrum, Piper sarmentosum, Coptotermes curvignathus ปลวกใต้ดินสายพันธุ์ Coptotermes curvignathus เป็นแมลงศัตรูสำคัญที่สร้างความเสียหายแก่ต้นยาง การใช้สารสกัดจากพืชเป็นทางเลือกที่มีประสิทธิภาพและเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมในการควบคุมปลวกชนิดนี้ จึงสำรวจข้อมูลพื้นฐานการทำสวนยางและความเสียหายของสวนยางที่เกิดจากการทำลายของปลวก โดยวิธีสัมภาษณ์เกษตรกรในอำเภอถ้ำพรรณนา ทุ่งใหญ่ และนาบอน จังหวัดนครศรีธรรมราช พบว่า เกษตรกรส่วนใหญ่เป็นเจ้าของสวนยางประมาณ 1-20 ไร่ พันธุ์ยางที่นิยมปลูกได้แก่ RRIM 600 โดยยางมีอายุมากกว่า 20 ปี เกษตรกรส่วนใหญ่กรีดยางระบบสองวันเว้นวันและขายผลผลิตในรูปน้ำยางสด โดยมีรายได้เฉลี่ยต่อเดือน 5,000-15,000 บาท เกษตรกรทั้งสามอำเภอพบปลวกในสวนยาง ส่วนใหญ่พบปลวกบนต้นยางและไม่ใช้วิธีการใดๆกำจัดปลวก เกษตรกรบางส่วนใช้สารฆ่าแมลงและเชื้อราเมตาไรซียมกำจัดปลวก โดยสารฆ่าแมลงที่นิยมได้แก่ คาร์โบฟูแรนใช้ในรูปแบบฝังดิน และคาร์โบซัลแฟนใช้ในรูปแบบราดดิน ส่วนใหญ่ใช้สารฆ่าแมลงกำจัดปลวก 1-2 ครั้ง/ปี ส่วนการใช้เชื้อราเมตาไรเซียมนิยมใช้โดยหว่านลงดิน การศึกษาสารพฤกษเคมีของสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์ เอทิลอะซิเตต อะซิโตน และเอทา-นอลจากผลดีปลี เมล็ดพริกไทยดำ และใบชะพลู พบสารกลุ่มเทอร์พีนอยด์ ซาโปนิน และแอลคาลอยด์เป็นองค์ประกอบของสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์จากเมล็ดพริกไทยดำ สำหรับสารสกัดเอทิลอะซิเตต อะซิโตน และเอทานอลจากเมล็ดพริกไทยดำ พบสารในกลุ่มเทอร์พีนอยด์ ฟลาโวนอยด์ และซาโปนิน ส่วนสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์ เอทิลอะซิเตต อะซิโตน และเอทานอลจากผลดีปลี พบสาร 3 กลุ่ม ได้แก่ เทอร์พีนอยด์ ฟลาโวนอยด์และซาโปนิน ในขณะที่สารพฤกษเคมีที่เป็นองค์ประกอบของสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์และเอทานอลจากใบชะพลู ได้แก่กลุ่มฟลาโวนอยด์และซาโปนิน ส่วนสารสกัดเอทิลอะซิเตตพบเฉพาะสารกลุ่มซาโปนิน และไม่พบสารใดๆเป็นองค์ประกอบในสารสกัดอะซิโตน การศึกษาฤทธิ์ชีวภาพของสารสกัดทั้ง 12 ชนิดจากพืชสกุลพริกไทยความเข้มข้น 1% ที่มีต่อปลวก C. curvignathus ในห้องปฏิบัติการ พบว่า สารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์และเอทานอลจากผลดีปลี เมล็ดพริกไทยดำ และใบชะพลู มีพิษทางกินต่อปลวกสูงมากโดยมีค่าความเป็นพิษในช่วง 0.15-0.18% ที่เวลา 7 วัน รวมทั้งมีพิษทางการรมสูงมากเช่นกัน โดยมีค่าความเป็นพิษในช่วง 0.01-0.03% นอกจากนี้สารสกัดดังกล่าวยังสามารถไล่ปลวก C. curvignathus สูงมาก 78.75-89.38% ส่วนสารสกัดที่เหลือมีฤทธิ์ชีวภาพต่อปลวกปานกลาง ผลการคัดเลือกสารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์ และเอทานอลจากผลดีปลี เมล็ดพริกไทยดำ และใบชะพลู นำมาทดสอบฤทธิ์ยับยั้งการสร้างท่อทางเดินของปลวก ประสิทธิภาพเป็นแนวป้องกันการเคลื่อนที่ของปลวก และประสิทธิภาพในการรักษาเนื้อไม้ที่เกิดจากการทำลายของปลวก C. curvignathus พบว่า สารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์จากเมล็ดพริกไทยดำมีฤทธิ์สูงสุดในการยับยั้งการเคลื่อนที่ของปลวก C. curvignathus ซึ่งปลวกเคลื่อนที่ได้ 0 และ 2.5 มิลลิเมตรที่เวลา 7 และ 14 วันหลังการทดสอบ ในขณะที่ปลวกในสิ่งทดลองชุดควบคุมสามารถเคลื่อนที่เต็มความยาวของท่อแก้ว 150 มิลลิเมตรที่เวลา 14 วัน สารสกัดเอทานอลจากผลดีปลีและเมล็ดพริกไทยดำ มีประสิทธิภาพสูงสุดในการเป็นแนวป้องกันการเคลื่อนที่ของปลวก ซึ่งพบปลวกในพื้นที่ที่เป็นแหล่งอาหารจำนวนเฉลี่ย 26.25% ในขณะที่สารสกัดปิโตรเลียมจากผลดีปลีมีประสิทธิภาพสูงสุดในการรักษาเนื้อไม้ โดยพบการตายของปลวก C. curvignathus 66.25% ที่เวลา 30 วันหลังการทดสอบ การทดสอบประสิทธิภาพสารสกัดที่คัดเลือก 4 ชนิดได้แก่ สารสกัดปิโตรเลียมอีเทอร์และเอทานอลจากผลดีปลีและเมล็ดพริกไทยดำ เปรียบเทียบกับสารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสเพื่อควบคุมปลวก C. curvignathus ในสวนยาง โดยประเมินผลจากจำนวนปลวกที่พบ การกินไม้ของปลวก และความเสียหายของไม้ที่เกิดจากการทำลายของปลวก ผลปรากฏว่า สารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสมีประสิทธิภาพสูงสุดในการควบคุมปลวกโดยไม่พบปลวกในกับดักตลอดระยะเวลาที่ทดสอบ ส่วนชุดควบคุมพบปลวกสูงสุด 16,329.00, 1,079.00, 2,236.00 และ 1,610.33 ตัว ที่เวลา 45, 90, 135 และ 180 วันหลังการทดสอบตามลำดับ นอกจากนี้ไม่พบความแตกต่างทางสถิติของจำนวนปลวกระหว่างสารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสกับสารสกัดทั้ง 4 ชนิด เมื่อพิจารณาการกินไม้ของปลวกพบว่า ปลวกในสิ่งทดลองที่ใช้สารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสมีการกินไม้ต่ำสุดเท่ากับ 7.94, 2.35, 1.06, 0.93% ที่เวลา 45, 90, 135 และ 180 วันหลังการทดสอบตามลำดับ ส่วนปลวกในสิ่งทดลองชุดควบคุมมีการกินไม้สูงสุดเท่ากับ 28.87, 3.60, 3.90 และ 6.28% ตามลำดับ โดยไม่พบความแตกต่างทางสถิติของการกินไม้ระหว่างสารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสกับสารสกัดทั้ง 4 ชนิด ผลการประเมินความเสียหายของไม้ปรากฏว่า สิ่งทดลองที่ใช้สารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสไม้อยู่ในสภาพดีไม่ถูกปลวกทำลายตลอดระยะเวลาที่ทดสอบ ส่วนสิ่งทดลองชุดควบคุมไม้ถูกทำลายสูงสุดโดยมีค่าคะแนนเฉลี่ย 7.48, 7.83, 6.47 และ 7.02 ที่เวลา 45, 90, 135 และ 180 วันตามลำดับ และไม่พบความแตกต่างทางสถิติของความเสียหายของไม้ระหว่างการใช้สารฆ่าแมลงคลอร์ไพริฟอสกับสารสกัดทั้ง 4 ชนิด การจัดฝึกอบรมเพื่อถ่ายทอดเทคโนโลยีเรื่องการควบคุมปลวกในสวนยางโดยใช้สารธรรมชาติจากพืชสู่เกษตรกรจำนวน 1 รุ่น พบว่ามีผู้เข้าร่วมอบรม 54 คน ส่วนใหญ่มีความพึงพอใจสูงมากต่อความรู้และประโยชน์ที่ได้รับ และมีความสนใจในการนำสารธรรมชาติจากพืชไปใช้ควบคุมปลวกในสวนยางผสมผสานกับการใช้สารฆ่าแมลง คำสำคัญ: ผลดีปลี, เมล็ดพริกไทยดำ, ใบชะพลู, ปลวกใต้ดินสายพันธุ์ C. curvignathus Abstract The subterranean termite, Coptotermes curvignathus, is one of the important pest, causing damage to rubber tree. Plant extracts have been considered as an alternative for effective and environmentally friendly termite control agents. The data of rubber production and damage of rubber plantation caused by termite were collected through interview from farmers in Tham Phannara, Thung Yai and Nabon Districs, Nakhon Si Thammarat Province. The study revealed that the majority of rubber farmers had their owned lands at 1-20 rais and used RRIM600 as a rubber variety. The rubber trees were mostly over 20 years. Regarding the tapping system used, the majority of rubber farmers employed 2d/3 (two days in tapping followed by one day of tapping rest in three days). They sold fresh latex and earned 5,000-15,000 baht/month. All the surveyed farmers reported that termites are general feeders which attack rubber trees. Majority of interviewed farmers did not use any type of method to control termites. The minority used insecticides 1-2 times/year and methirhizhium anisophiae to control termites. Carbofuran and carbosulfan were the most widely used In addition, metarhirhizhium anisophiae was applied by sowing in the soil to control termites. Petroleum ether, ethyl acetate, acetone and ethanol extracts of Piper nigrum seed, P. retrofractum fruit and P. sarmentosum leaf were screened for secondary constituents.The preliminary phytochemical analysis showed the presence of terpenoids, saponins and alkaloids in petroleum extract of P. nigrum seed. Ethyl acetate, acetone and ethanol extracts of P. nigrum seed contained terpenoids, flavonoids and saponins. Among 4 extracts of P.retrofractum fruit, terpenoids, flavonoids and saponins were found in all extracts. Petroleum ether and ethanol extracts of P. sarmentosum leaf contained flavonoids and saponins while saponins were observed in ethyl acetate extract. Antraquinones, terpenoids, flavonoids, saponins and alkaloids were absent in acetone extract of P. sarmentosum leaf. The 12 extracts of 3 Piper species were also evaluated for biological activities against Coptotermes curvignathus. Petroleum ether and ethanol extracts of Piper nigrum seed, P. retrofractum fruit and P. sarmentosum leaf showed strong feeding and fumigant activities against C. curvignathus at 7 d with LC50 of 0.15-0.18% and 0.01-0.03%, respectively. Moreover, they exhibited strong repellent activity with repellencies of 78.75-89.38%. The other extracts had moderate biological activities to the pest. These extracts were selected for further study to evaluate tunneling, soil barrier and wood protection activities. Petroleum ether extract of P.nigrum seed showed the strongest tunneling inhibition activity with distance tunneled of termites 0.00 and 2.5 millimetres at 7 and 14 days, respectively while termite in control were able to tunnel through the entire tube of 150.00 milimeters at 14 days. Ethanol extracts of P. refrofractum fruit and P.nigrum seed were the most effective as a barrier with surviving termites in protected site of 26.25% at 7 days. In addition, the strongest activity on wood protection was observed from petroleum ether extract of P. refrofractum fruit with mortality of C. curvignathus 66.25% at 30 days. The efficacy of 4 selected extracts, petroleum ether and ethanol extracts of P. refrofractum fruit and P.nigrum seed, was determined to control C. curvignathus in rubber plantations compared to chlopyrifos at 45, 90, 135 and 180 days by evaluation of number of termites in the traps, consumption of termite and visual rating of termite damage. Chlopyrifos was the most efficacy with no termites in the traps entire the experiments. On the other hand, the highest number of C. curvignathus were found in control with number of 16,392.00, 1,079.00, 2,236.00 and 1,610.33 at 45, 90, 135 and 180 days, respectively. Moreover, there were no significant differences in number of termites between chlorpyrifos and 4 extracts. Among 6 treatments, the lowest wood consuptiom of termites was found in chlopyrifos with 7.94, 2.35, 1.06 and 0.93% at 45, 90, 135 and 180 days, respectively, while the highest wood consuptiom of termites was found in control with 28.87, 3.60, 3.90, and 6.28%, respectively. In term of visual rating of termite damage, rubber woods in chlopyrifos were visually rates as 10 (no attack of termite) entire the experiment. On the other hand, termites in control showed moderate/severe attack rubber wood with visual rating 7.48, 7.83, 6.47 and 7.02 at 45, 90, 135 and 180 days, respectively, The control of termite in rubber plantation by natural products from plant was established for 54 farmers. The majority of attendance were highly interested in the transfer technology. Some farmers wanted to use natural products of medicinal plants which were easily available in local area integration with synthetic insecticides. Keywords: Piper retrofractum, Piper. nigrum, Piper sarmentosum, Coptotermes curvignathus |
| รายละเอียดการนำไปใช้งาน | |
| เอกสาร Final Paper(s) |
|
ทีมวิจัย
| ที่ | นักวิจัย | หน่วยงาน | ตำแหน่งในทีม | การมีส่วนร่วม (%) |
|---|---|---|---|---|
| 1 | ผศ.ดร. ยืนยง วาณิชย์ปกรณ์ | คณะเกษตรศาสตร์ ราชมงคลศรีวิชัย วิทยาเขตนครศรีธรรมราช | หัวหน้าโครงการ | 51 |
| 2 | ผศ.ดร. พัชราภรณ์ วาณิชย์ปกรณ์ | คณะเกษตรศาสตร์ ราชมงคลศรีวิชัย วิทยาเขตนครศรีธรรมราช | ผู้ร่วมวิจัย | 49 |